Kinderwens/Fertiliteitsproblemen/IVF

Op welke leeftijd iemand de kinderwens voelt kriebelen, verschilt van persoon tot persoon. In bepaalde culturen is het normaal dat je voor een bepaalde leeftijd trouwt en kinderen krijgt. In dit soort situaties kan de maatschappelijke druk zo hoog zijn dat aan de eigenlijke kinderwens volledig voorbij wordt gegaan. Je krijgt dan kinderen omdat de omgeving het van je verwacht en niet altijd omdat je dit zelf zo graag wilt. 

Helaas komt ook het fenomeen ongewenste kinderloosheid voor: dit wil zeggen dat een stel wel een kinderwens heeft maar door, vaak fysieke omstandigheden, geen kinderen kan krijgen. Om in een dergelijk geval toch aan de kinderwens te kunnen voldoen zijn er tegenwoordig een aantal mogelijkheden. Je kunt in een aantal gevallen bijvoorbeeld kiezen voor een zwangerschap na een vruchtbaarheidsbehandeling, met behulp van een zaad- of eiceldonor of via een draagmoeder. Verder kun je ook nog de adoptie van een kindje overwegen op het moment dat het ouderschap niet op een natuurlijke wijze kan worden gerealiseerd.

De oorzaak van onvruchtbaarheid kan gevonden worden bij de vrouw , de man of beide . Voor een aantal paren blijft  de oorzaak altijd onbekend. De meest voorkomende oorzaken van onvruchtbaarheid zijn ovulatie aandoeningen ( 20-30 % ) , schade aan de eileiders ( 10-20 % ) , endometriose (10-20 % ) en de kwaliteit van het sperma ( 20-30 % ).

Gecompliceerde gynaecologische infecties en chirurgische ingrepen vormen ook een risico voor vruchtbaarheidsproblemen. Maar ook de leeftijd van de vrouw speelt een grote rol. Een van de belangrijkste oorzaken waarom onvruchtbaarheid  een steeds meer voorkomend probleem is, is dat mensen de neiging om voor kinderen te zorgen als maar  uitstellen naar een latere leeftijd.  Dit om professionele of andere carrièreredenen uitstellen,  kan leiden tot onaangename verrassingen, aangezien de leeftijd van de vrouw  een belangrijke factor is die zowel de kans op conceptie bepalen maar ook het succes van onvruchtbaarheidsbehandelingen beïnvloeden. Leeftijd is de belangrijkste factor in alle behandelingopties waar de eigen eicellen van de vrouw worden gebruikt .  Behandeling van onvruchtbaarheid moeten worden overwogen zodra pogingen om zwanger te zijn werden ondernomen gedurende meer dan een jaar zonder succesvol te zijn.  Wanneer een vrouw jonger is dan 35 jaar en er vooraf reeds aanwijzigingen waren van een onregelmatige menstruele cyclus of schade aan eileiders of als men bij de man een zwakke kwaliteit van het sperma vermoedt.

In België en Nederland krijgt één op zes koppels te maken met een verminderde vruchtbaarheid.  Dit is het geval wanneer een koppel er langer dan één jaar over doet om zwanger te worden.  Een aantal factoren kunnen samenhangen met het probleem.  In de meeste gevallen is een behandeling mogelijk. 

Een beperkt aantal koppels hebben te maken met definitieve onvruchtbaarheid. Na het fantaseren over mooie kindernamen, een toekomstbeeld over een gezin, … wordt het verlangen naar kinderen steeds concreter. Op dat moment is het van belang om zich goed te informeren. Een aangepaste levensstijl bevordert immers de vruchtbaarheid. Er zijn belangrijke adviezen inzake voeding (bv. foliumzuur), vruchtbare dagen kunnen berekend worden en misschien groeit de nood aan bijkomende informatie wanneer het vervullen van de kinderwens op zich laat wachten.

Factoren die een invloed hebben op een verminderde vruchtbaarheid

• De leeftijd van de vrouw.  Een vrouw van midden twintig is het meest vruchtbaar, de vruchtbaarheid vermindert naar de dertig toe, maar na de dertig neemt ze peilsnel af.  Daarom wordt ook aangeraden om bij vrouwen onder de 35 een arts te raadplegen na een jaar onsuccesvol onbeschermd vrijen en bij vrouwen boven de 35 al na zes maanden.
• De leeftijd van de man.  Een oudere man heeft minder spermaproductie, een lager hormoonniveau en heeft kans op ejaculatieproblemen.
• Medische aandoeningen bij man of vrouw.
• Overgewicht en ondergewicht.
• Levensstijl: roken, alcohol en cafeïne.
• Bij een man kan de warmte van de testikels de spermaproductie nadelig beïnvloeden.  Deze warmte kan veroorzaakt zijn door te hard te sporten, te strak ondergoed te dragen, te dicht bij een warmtebron te werken of te lang hete douches te nemen.
• Uiteraard is het belangrijk te vrijen in de korte periode van de maand waarin de vrouw vruchtbaar is.  Gemiddeld duurt de cyclus 28 dagen en vindt de eisprong plaats op de 14de dag.  Als je een sterk onregelmatige cyclus hebt, kun je hier mee naar de dokter stappen.

Impact

Ongewilde kinderloosheid en intensieve fertiliteitsbehandelingen kunnen een diepgaande impact hebben op diverse aspecten van het leven van wensouders: algemeen welbevinden, lichaamsbeleving, zelfbeeld, relatie en seksualiteit, werksituatie, sociaal leven, financieel draagvlak, geestelijke gezondheid enz. Veel koppels ervaren deze fase in hun leven dan ook als een rollercoaster van stress, spanning, hoop, onzekerheid, angst, verdriet, blijdschap,teleurstelling en ontgoocheling telkens een behandelingscyclus of een natuurlijke
zwangerschapspoging niet tot het verhoopte resultaat leidt ...

De onderstaande gevoelens worden het vaakst gemeld door koppels die een kinderwens hebben en/of beroep doen op medisch begeleide voortplanting:

• neerslachtigheid (zal ik ooit een kind hebben?)
• schuldgevoelens (het is mijn schuld dat we niet zwanger raken)
• angst (als gevolg van de onzekerheid en het wachten)
• frustratie en verlies van zelfvertrouwen
• ontkenning (waarom ik? het is niet eerlijk)
• verlies van controle (ik bepaal mijn eigen leven niet meer, noch dat van mijn partner)
• identiteitsproblemen met betrekking tot zichzelf en anderen 
• verdriet (wanneer de behandeling faalt)
• concentratieproblemen of moeite met presteren op het werk    
• relatieproblemen met familieleden en/of vrienden
• eenzaamheid en isolement (als gevolg van alle verplichtingen tijdens de behandeling)
• dwanggedachten over kinderen      
• mogelijke seksuele problemen (de betrekkingen kunnen lijden onder alle verplichtingen tijdens de behandeling)
• afgunst ten aanzien van koppels met een kind

In de regel gaan vrouwen op zoek naar een houvast en naar informatie, terwijl mannen afstand trachten te nemen. Als geen rekening wordt gehouden met deze verschillen, kunnen ze de relatie gaan ondermijnen. Hoewel we op het eerste gezicht geneigd zijn te denken dat een onvervulde kinderwens vooral bij vrouwen een enorme leegte nalaat, blijkt  uit een recente Britse studie dat mannen er eigenlijk het hardst van afzien. Zo zouden mannen zonder kinderen niet alleen een hoger risico lopen op een depressie, maar voelen ze zich ook geïsoleerder en kwader. Het onderzoek ontdekte bovendien dat de reden waarom mannen en vrouwen kinderen willen, enorm verschillend is. De kinderloze vrouwen verwezen bijvoorbeeld voornamelijk naar hun persoonlijke wens en de biologische klok die tikt, terwijl mannen zich veel sterker laten beïnvloeden door hun omgeving. Zo voelden mannen een veel grotere culturele, maatschappelijke en familiale druk dan de vrouwen.

De strijd aangaan met vruchtbaarheidsproblemen betekent dus dat u continu kracht uit uzelf en uw relatie dient te putten. Het betekent ook dat u om hulp durft te vragen wanneer de nood het hoogst is en dat u kennis neemt van uw situatie en de bestaande diensten.

Er is al heel wat geschreven over de gevoelsbeleving van koppels die vruchtbaarheidsproblemen doormaken. Maar elke fase en elk individu vereisen een andere aanpak. Aan iedereen dezelfde raad geven over wat aan te vangen met al die emoties, is ondenkbaar.

Onvervulde kinderwens

Als twee mensen vernemen dat ze weinig of geen kansen hebben om samen een baby te krijgen, is de verlieservaring bijzonder groot.  Het lijkt alsof beide partners een stuk van zichzelf verloren hebben. Ze worstelen vaak met een identiteitscrisis. ‘Als ik geen vader of moeder kan worden, wie ben ik dan nog?’ is de vraag waarop heel wat mensen een antwoord moeten vinden. Het kan voor mannen en vrouwen een vraag worden die hun hele leven beheerst. Het koppel verliest een deel van zijn toekomst samen, zoals het die zich gedroomd had. De kinderkamer zal leeg blijven, het huis werd dan toch te groot gebouwd. Dit gezamenlijk project, waar beide partners met lichaam en ziel zouden aan verbonden zijn, komt er niet. Een mens met hun beider genen, die zal leven en leven doorgeven, blijft een droom.

Ook op sociaal vlak moeten ze heel wat prijsgeven. De kinderloosheid dreigt sommigen in een sociaal isolement te drijven. Niet alleen rust er nog steeds een maatschappelijk taboe op kinderloosheid, de gesprekken gaan ook ontstellend vaak over kinderen! De opvoeding van kinderen, de feesten met kinderen, op reis met de kinderen, welke fruitpap de kleintjes lusten en welke Playstation-spelletjes de groteren spelen, welke studies ze kiezen en nog later: de kleinkinderen.

De reacties van de omgeving zijn ook niet altijd even attent. Mannen merken dat er lacherig wordt gedaan over hun potentie. ‘Zal ik eens langskomen?’ is een veelgehoord grapje, dat blijft kwetsen. Op familiefeestjes informeren tante Berta en nonkel Gust of er ‘nog niets op komst is’, met een vette knipoog erbij. En als de subfertiele koppels al eens open kaart spelen, krijgen ze te horen dat het is ‘omdat jullie er zoveel mee bezig zijn. Niet aan denken: dan komt het vanzelf.’ Je zou voor minder in je schulp kruipen.
Zelfs de eigen relatie komt soms onder druk te staan. Het seksuele leven raakt gekleurd door de kinderwens. De vruchtbare momenten worden bijgehouden, seksualiteit verliest niet zelden haar spontane karakter. Ook emotioneel kan er verwijdering optreden. Misschien verwerken beide partners de kinderloosheid op een andere manier, en raken ze hun verbondenheid in de loop van dat rouwproces kwijt. Of misschien vinden ze geen nieuw gezamenlijk project, dat een vrucht kan zijn van hun liefde. Het is een feit dat het aantal echtscheidingen hoger ligt bij kinderloze koppels dan bij koppels met kinderen.

Wie getroffen wordt door ongewilde kinderloosheid maakt een zwaar rouwproces door. Ook als het koppel beslist om een kindje te adopteren, moet men afscheid nemen van de droom van zwangerschap, en van het verlangen naar een kindje met ‘eigen’ genen, de unieke vrucht van de eigen liefdesrelatie.

Slechts een minderheid van de mensen die de zware behandeling in vruchtbaarheidsklinieken ondergaan, wordt hiervoor beloond met de geboorte van een kindje.
Bovendien creëert deze fertiliteitsbehandeling vaak nieuw lijden: emotioneel, maar ook, voor heel wat vrouwen, lichamelijk. Er is een ingrijpende hormonale behandeling, gevolgd door bloedafnames en soms een korte hospitalisatie. De tederheid van de lichamelijke intimiteit wordt vervangen door een reeks functionele of medische handelingen. Er is het angstige wachten of de bevruchting zal slagen, en er voldoende bevruchte eicellen zijn voor een redelijke kans op zwangerschap. De emotionele belasting weegt zwaar door bij heel wat koppels. Dit heeft soms gevolgen voor hun dagelijks functioneren, en daar heeft hun (werk)omgeving niet altijd begrip voor.

Zelfs bij een volledig geslaagde IVF-behandeling, waarbij het koppel zich negen maanden later mag verheugen op een baby, kan er een schaduw over dit geluk liggen. Sommige koppels zien op tegen het moment dat ze hun kind moeten vertellen dat het niet ontstaan is uit de lichamelijke liefdesgemeenschap van de ouders, maar dankzij een medische handeling in een labo. Ook voelen een aantal ouders zich onbehaaglijk bij de gedachte aan hun ‘overtollige’ embryo’s, die ergens in een ziekenhuis in het vriesvak liggen, of ‘vernietigd’ werden. Over de ethische vraag of deze embryo’s mogen opgeofferd worden aan het verlangen naar een baby is het laatste woord nog niet gezegd.

Wat als de kinderwens verschilt tussen de partners?

Vrouwen willen trouwen en kinderen, mannen proberen dat zo lang mogelijk uit te stellen. Dat is het cliché. Maar zo werkt het lang niet altijd. Er zijn ook vrouwen die voor hun carrière gaan, en geen kinderen in hun leven zien passen en mannen die ernaar verlangen.  Cijfers over bewuste kinderloosheid bestaan er nauwelijks. Uit een (niet-wetenschappelijke) combinatie van onvruchtbaarheids- en kinderloosheidcijfers kan worden afgeleid dat het om zo'n vier à zes procent van de bevolking zou gaan.

Het zou perfect zijn als de personen die geen kinderen zouden willen, elkaar zouden vinden. Maar dat is niet hoe de liefde in elkaar steekt. Vrouwen beschikken hierbij over meer wapens dan mannen: ze 'vergeten' de pil of nemen gewoonweg alle zorg op zich. Een afgekeurd idee, maar een beslissing die vaker wordt genomen dan wordt toegegeven.

In het geval dat een man kinderen willen en zijn vrouw niet, liggen de kaarten helemaal anders. Zij controleert haar eigen vruchtbaarheid, en zolang mannen niet zwanger kunnen worden, kunnen ze minstens het zwangerschaps- en borstvoedingsdeel niet op zich nemen. Ook voor mannen die hun kinderwens moeten laten varen, zonder (gekende) vruchtbaarheidsproblemen, is dat een moeilijke zaak.

-De keuze
Soms is al van bij het begin duidelijk dat de partner geen kinderen wil, soms wilden beiden het niet of verandert de andere partij van idee. Cruciaal is dan om te bepalen wat meer doorweegt: je relatie of de kinderwens. Voor sommigen is de kinderwens een 'deal breaker', anderen kiezen desondanks voor hun relatie. Het is vaak een verscheurende keuze, blijven bij de man/vrouw die je liefhebt, of hem/haar verlaten en hopen dat je nog iemand tegenkom waarmee je een gezin kan starten. Het is belangrijk dat je deze keuze echt voor jezelf maakt en er niet op blijft kauwen.

-Surrogaat-vaderschap
Zonder eigen kinderen, kan zingeving gevonden worden door actief betrokken te zijn bij de opvoeding van andere kinderen. Een toffe meter/peter voor het kindje van een (schoon)zus of  vrienden, bijvoorbeeld. Vrijwilligerswerk is een andere manier om een deel van het gemiste vaderschap in  te vullen.

-Steun
Voor ongewenste kinderloosheid bestaat heel wat sympathie, maar geforceerde kinderloosheid heel wat minder. Hoe vertel je dat aan vrienden, hoe weersta je alle vragen en roddels over je relatie? Niet zelden komt de reactie: 'Zoek dan toch iemand anders' of nog minder sympathiek: 'Vergeet gewoon het condoom'. Gewoon iemand om mee te praten en een begripvolle schouder om op uit te huilen: dat zou helpen, maar is lastig. Het voelt vaak niet normaal om  te vertellen dat jij degene bent die kinderen wil en de ander niet. Binnen de relatie is communicatie en steun belangrijk. Als je je gevoelens en wensen niet kan uitspreken, ook al zijn die tegengesteld aan wat je partner wil, verzwakt het vertrouwen in de relatie.

-De verwerking
De beslissing tot kinderloosheid, kan leiden tot een rouwproces. Daar niet aan toegeven, is vragen om problemen. Mannen voelen zich vaak gekwetst in hun mannelijkheid en viriliteit als ze geen kinderen hebben. Het grootste probleem is echter dat ze er niet over kunnen praten, dat hun gemis niet wordt erkend.

Bronnen

http://www.gidsvoorgezinnen.be

http://www.kinderwens.be/

http://www.hln.be/

http://www.gezinspastoraal.be