Anticonceptievragen

Soorten

Jezelf of je partner beschermen tegen een zwangerschap kan dankzij verschillende anticonceptiemethodes en -middelen. Anticonceptie is niet alleen een vrouwenzaak: ook mannen kunnen voorzorgen nemen of hun partner steunen in hun anticonceptiegebruik.
Verschillende soorten anticonceptie

Er bestaan verschillende soorten anticonceptie. Dat betekent dat je keuze hebt. En dat je kan veranderen als een middel of methode niet bij je past. Zet de voor- en nadelen van alle middelen en methodes op een rij als je moet kiezen of wil veranderen. En vraag door als je er met je huisarts of gynaecoloog over spreekt. Hier een filmpje over een gesprek met de gynaecoloog over de verschillende anticonceptiemiddelen.

Hormonale anticonceptie

Hormonale anticonceptie werkt door middel van hormonen die de ovulatie blokkeren en/of de innesteling van een embryo in de baarmoeder belemmeren.

Hormonale methoden zijn:

• de pil, de orale anticonceptiepil. Klik hier voor een filmpje over de werking van de anticonceptiepil.
• de prikpil, een injectie die zo'n 12 weken tegen zwangerschap beschermt. Bekijk hier een filmpje over de werking van de prikpil vanaf hier
• anticonceptiepleister (Evra®), deze pleister bevat in feite dezelfde stoffen als de pil. De pleister wordt 3 weken gedragen, waarna een pleisterloze week volgt.
• implantaat (Implanon®), dit is een lucifergroot implantaat dat door de arts in de bovenarm wordt gebracht en 3 jaar tegen zwangerschap beschermt. Na verwijdering herstelt de menstruatiecyclus binnen 1 tot 2 weken.
• vaginale anticonceptiering (Nuvaring®), dit is een flexibele ring van kunststof die gedurende 3 weken in de vagina wordt gedragen, waarna een stopweek volgt.
• hormoonhoudend spiraaltje (Mirena®), dit spiraaltje wordt net als een gewoon koperhoudend spiraaltje door de arts in de baarmoeder gebracht, waarna het de vrouw 5 jaar tegen zwangerschap beschermt. Verder zorgt het voor atrofie van het baarmoederslijmvlies waardoor de meerderheid van de vrouwen na ongeveer 6 maanden (nagenoeg) geen menstruatie meer heeft. Bij ongeveer 75% van de vrouwen blijft een ovulatie cyclus van de eierstokken aanwezig.
• de morning-afterpil bevat een hormoon en zorgt ervoor dat de embryo niet kan innestelen in het baarmoederslijmvlies. De morning-afterpil kan, zoals de naam al zegt, niet als preventief anticonceptiemiddel worden gebruikt. De huidige morning after pillen bevatten hoge dosissen van het vrouwelijke hormoon progesteron. Progesteron verhindert dat je baarmoederslijmvlies dikker wordt. Op die manier is de baarmoeder ongeschikt voor innesteling van een bevruchte eicel. De morning after pil (ook wel noodpil genoemd) is enkel bedoeld om ongewenste zwangerschap te vermijden na seksueel contact. Neem deze morning after pil best zo snel mogelijk binnen de 12 à 24 uur na de geslachtsgemeenschap en in ieder geval niet later dan 72 uur erna.
  Als je binnen de 3 uur na het innemen van de morning after pil moet braken, moet je onmiddellijk een nieuwe pil innemen.Let op: er bestaan zowel verpakkingen met 1 als met 2 pillen. Indien er 2 pillen in de verpakking zitten dan moet je binnen de 72 uur na geslachtsgemeenschap 1 pil nemen en de andere pil 12 uur later. Vergeet dit zeker niet! De morning after pil is een vrij veilige pil zonder veel nevenwerkingen. Maar het mag zeker niet je gewone pil als dagelijkse anticonceptie vervangen! Vergeet niet dat er hoge dosissen hormoon in zitten. Het veelvuldig innemen van de morning after pil is niet goed voor je lichaam. Klik hier voor een filmpje over de werking van de morning-after pil

Niet-hormonale anticonceptie

• onthouding, geen geslachtsgemeenschap hebben. Verder kan men ervoor kiezen weliswaar seksueel contact te hebben, maar geen vaginale geslachtsgemeenschap. Men dient hierbij wel zorgvuldig te voorkomen dat sperma niet alsnog bij deze methoden in de vagina komt.
• coitus interruptus, voorkomen dat de zaadcellen in de vagina kunnen komen door de penis uit de vagina terug te trekken voor de zaadlozing. Deze techniek is bijzonder onbetrouwbaar als anticonceptiemiddel, doordat het voorvocht ook zaadcellen kan bevatten.
• kalendermethode, onthouding gedurende de periode dat er een rijpe eicel aanwezig kan zijn bij de vrouw. Praktisch wil dit zeggen dat de geslachtsgemeenschap alleen plaatsvindt in de onvruchtbare periode van de vrouw. Vroeger werd dit gebaseerd op de datum van de laatste menstruatie, tegenwoordig wordt vaak de temperatuurmethode gebruikt om deze pervocode te bepalen. Bij een onregelmatige cyclus is de precieze periode van de eisprong onzeker en is deze methode onbetrouwbaar.
• De sympto-thermale methode, om de geslachtsgemeenschap alleen in de onvruchtbare periode van de vrouw te laten plaatsvinden. De sympto-thermale methode heeft ongeveer dezelfde methodezekerheid als de pil. Bij de pil ligt het aantal zwangerschappen bij juist gebruik op ongeveer 3 per 1000 vrouwen per jaar ^[2]. De sympto-thermale methode leidt bij juist gebruik ook tot een ongewenste zwangerschap bij circa 3 op de 1000 vrouwen per jaar^[3]. Wetenschappers hebben zo'n alomvattende methode ontwikkeld, die je kunt leren door een cursus en vervolgens zelf kunt toepassen. Je meet dan zelf het hormoonniveau in je lichaam, de temperatuur en een aantal andere zaken. Door de complexiteit van deze methode, volg je eerst een cursus. Je leert dan precies wanneer welke en hoe je diverse signalen van je lichaam moet meten. Deze methode heet NFP (Natural Family Planning). In de vruchtbare periode, wil je niet zwanger raken, moet je of geen seks hebben of met een condoom vrijen. Je moet verder gedisciplineerd zijn en trouw elke dag je metingen verrichten.
• spermicide (zaaddodend middel in de vorm van pasta of schuimtablet) zorgt ervoor dat de zaadcellen niet overleven.
• (koperhoudend) spiraaltje zorgt ervoor dat het embryo niet kan innestelen in het baarmoederslijmvlies.  Het koperspiraaltje is een T-vormig of haakvormig plastiek middel dat bedekt is met koper aan de buitenkant. Koperspiraaltjes bevatten geen hormonen, in tegenstelling tot het hormonaal spiraaltje. Het koperspiraaltje moet ingebracht worden door een arts of verpleegkundige, bij voorkeur twaalf dagen na het begin van de menstruatie, omdat de baarmoederhals dan een beetje open staat.
  Hoe werkt het? Het koper maakt de trilhaartjes in de eileiders minder beweegbaar. Op die manier worden de eitjes minder goed voortgedreven en kunnen ze niet bevrucht worden. Het koper zorgt ervoor dat een eventueel bevruchte eicel zich niet kan inplanten in de baarmoeder. De meeste spiraaltjes hebben aan het uiteinde één of twee nylondraadjes. Deze draadjes laten toe dat het spiraal er door de arts of verpleging opnieuw kan worden uitgetrokken bij verwijdering.Normaal kan een spiraaltje drie tot vijf jaar blijven zitten. De arts zal je spiraaltje normaal gezien jaarlijks controleren.Klik hier voor een filmpje over de werking van het spiraaltje. 
• Een variante is het hormoonspiraal.Het hormoonspiraal is een vorm van anticonceptie waarbij door de gynaecoloog een soort ankertje (spiraal)  in de baarmoeder wordt geplaatst. Het bevat een reservoir van het vrouwelijk hormoon ‘progesteron’. Progesteron verhindert dat je baarmoederslijmvlies dikker wordt. Op die manier is de baarmoeder ongeschikt voor innesteling van een bevruchte eicel. Ook wordt het slijm van de baarmoederhals minder doorgankelijk voor zaadcellen. Het hormoonspiraal probeert dus zoals de pil een bevruchting te voorkomen, terwijl een koperspiraal alleen voorkomt dat een bevruchte eicel zich innestelt. Dit spiraal is even betrouwbaar als de pil. Met het hormoonspiraal wordt je menstruatie minder hevig en pijnlijk en duurt ze minder lang. Soms blijft de menstruatie helemaal weg, wat voor vele vrouwen een reden is om het spiraal te gebruiken. Er kan soms wel wat bloedverlies optreden. Als het spiraal tijdens de menstruatie wordt ingebracht, is het direct werkzaam. Wordt het voor of na de menstruatie geplaatst, dan heeft het pas na zeven dagen effect. Na een bevalling moet je 8 weken wachten alvorens een spiraal kan worden ingebracht. Het hormoonspiraal kan 5 jaar blijven zitten en na verwijderen ben je meteen vruchtbaar.  Klik hier voor een filmpje over het hormoonspiraal.
• condoom en vrouwencondoom zorgen ervoor dat de zaadcellen niet bij de eicel kunnen komen door een fysieke barrière. Alleen het condoom heeft daarbij het bijkomend voordeel dat deze de overdracht van seksueel overdraagbare aandoeningen (soa's) kan voorkomen.
  Bekijk hier een filmpje over de werking van het vrouwencondoom.
• pessarium, vaak in combinatie met een zaaddodende pasta, zorgt ook voor een fysieke barrière tussen zaadcellen en eicel. Het pessarium is een van de oudste anticonceptiemiddelen voor vrouwen. Het pessarium is een dun rubberen kapje dat vrouwen zelf kunnen aanbrengen voor het vrijen, samen met een zaaddodende pasta. Het wordt op de baarmoederhals geplaatst en wordt (na een dertigtal minuten) op zijn plaats gehouden door een zuigeffect. Doordat het op de baarmoederhals wordt aangebracht, houdt het pessarium niet enkel het mannelijk zaad tegen, maar ook bacteriën en virussen. Deze anticonceptie voor vrouwen biedt dus net zoals een condoom bescherming tegen seksueel overdraagbare aandoening. Het pessarium is een relatief goedkoop anticonceptiemiddel en het kan meermaals gebruikt worden. Doordat het gerust enkele uren voor het vrijen kan worden ingebracht, is het tevens een discreet middel dat het liefdesspel minder stoort dan een condoom. Het biedt de mogelijkheid dat vrouwen het gebruiken zonder dat de man er iets van merkt.
  Het nadeel van deze anticonceptie is dat het niet zo heel betrouwbaar is. In 15 % van de gevallen geraakt de vrouw toch zwanger ondanks de anticonceptie! Klik hier voor een filmpje over het pessarium.
  Klik hier over een filmpje om te tonen hoe je best moet vrijen met een pessarium.
• De anticonceptiespons is een minder gekend voorbehoedsmiddel. Je gebruikt dit voorbehoedsmiddel best in combinatie met een condoom (vrouwencondoom of mannencondoom). Als je dit voorbehoedsmiddel alleen gebruikt is het niet helemaal betrouwbaar! De anticonceptiespons is een sponsje dat doordrenkt is met een zaaddodend voorbehoedsmiddel. Je moet het als vrouw inbrengen in je vagina net voor het seksueel contact. Het doel is om de zaadcellen te doden. Het nadeel van dit sponsje en van het product dat er in vervat zit, is dat het je vaginawand kan beschadigen. Hierdoor kunnen er kleine wondjes ontstaan. Dit kan pijn doen bij seksueel contact. Daarenboven zal dit het risico vergroten dat een seksueel overdraagbare aandoening overgaat van je partner op jezelf.  Gebruik dit voorbehoedsmiddel dus beter niet als je geen vaste sekspartner hebt! Gebruik dan in ieder geval zeker ook een condoom. Klik hier voor een filmpje over de anticonceptiespons.
• Digitale apparaten: met behulp van een computergestuurd apparaatje kun je een aantal keer per maand diverse signalen van het lichaam meten en zien of je in je vruchtbare periode zit. Zo kun je het niveau van hormonen in je bloed meten (8x per maand met bijvoorbeeld Persona, circa 94% betrouwbaar) of de temperatuur van het lichaam heel nauwkeurig meten, die een heel klein beetje verandert tijdens de vruchtbare periode (2x per dag bijvoorbeeld met de Cyclotest 2 Plus, circa 97% betrouwbaar). De twee genoemde apparaten zijn de meest bekende, veelvuldig gebruikte en meest betrouwbare in omloop in en rondom Nederland. Deze apparaten geven aan wanneer je wel of niet vruchtbaar bent. Als je vruchtbaar bent, kun je of geen seks hebben, of met een condoom vrijen. Dat vergt dus van beide partners discipline. Omdat ze afzonderlijk niet zo betrouwbaar zijn als de pil (de pil is ca. 99% betrouwbaar bij correct gebruik), worden deze methoden alleen aangeraden als twee partners al langer met elkaar een relatie hebben en het niet erg zouden vinden om onverwacht toch zwanger te raken. Een methode die meerdere metingen combineert is betrouwbaarder.
• Billingsmethode, het observeren van veranderingen in het slijm in de baarmoedermond.

Definitieve operatieve methoden

• sterilisatie van de vrouw: afsluiting van de eileider met een clip of ring of dicht branden, waardoor er geen zaadcellen of eicellen meer door de eileider kunnen. Dit gebeurt meestal met een laparoscopie (kijkoperatie) in een dagbehandeling.
• een nieuwere methode van sterilisatie van de vrouw is het plaatsen van een veertje (Essure®), een spiraalvormig gewonden draad, in de eileider tijdens een hysteroscopie. Daarbij moet met behulp van een echoscopie of röntgenfoto gecontroleerd worden of het veertje op de goede plek zit. Door het veertje zal de eileider in ongeveer zes maanden tijd dichtgroeien. Na deze zes maanden is de eileider afgesloten en beschermt deze behandeling dus tegen zwangerschap. Het voordeel ten opzichte van sterilisatie met een kijkoperatie is dat deze ingreep veel kleiner is en poliklinisch verricht kan worden.
• sterilisatie van de man, vasectomie: afsluiting van de zaadleider, waardoor geen zaadcel meer door de zaadleider kan. Dit is een zeer kleine ingreep die poliklinisch verricht kan worden.

Deze operatieve methoden van sterilisatie zijn in principe definitief. Hersteloperaties zijn wel mogelijk, maar geven lang niet altijd het gewenste resultaat. Hersteloperaties bij de man leiden in circa 30-75% van de gevallen tot een herstel van de vruchtbaarheid, afhankelijk ook van hoe lang geleden de sterilisatie verricht werd (hoe langer geleden, hoe minder kans op succes). Bij de vrouw is het succespercentage van de hersteloperatie na sterilisatie erg klein, afhankelijk van de methode die is toegepast. Dat wil zeggen dat men bij de beslissing voor een operatieve sterilisatie ervan uit mag gaan, dat er geen herstel van de vruchtbaarheid op zal treden. Men moet dus heel zeker weten, dat men geen kinderen meer zal willen in de toekomst.

Betrouwbaarheid van anticonceptie
Deze technieken hebben allemaal een wisselende mate van betrouwbaarheid. Geen enkele techniek garandeert 100% het voorkomen van zwangerschap. Over het algemeen geldt dat de technieken die zaadcellen proberen tegen te houden minder betrouwbaar zijn dan technieken die tegen de eicel of de zygote actief zijn. De mate van betrouwbaarheid wordt uitgedrukt in de zgn. Pearl-Index.    Geen enkel anticonceptiemiddel of -methode is 100% betrouwbaar. De betrouwbaarheid van veel middelen en methodes hangt ook sterk af van het correct gebruik of de juiste toepassing ervan. Hoe beter je anticonceptiemiddel of -methode bij je past, hoe beter je het zal gebruiken. Dus hoe betrouwbaarder het wordt.

Noodsituaties en ongepland zwanger

Risico gelopen? Met de noodpil of het noodspiraal kan je een zwangerschap alsnog voorkomen. Ben je toch ongepland zwanger? Dan heb je nog verschillende opties.

Keuze van de juiste anticonceptie?

Anticonceptie kies je best in samenspraak met je dokter en je partner.  Bij die keuze kan je rekening houden met verschillende factoren.  Soms is de eerste keuze niet de beste. Er is niets mis mee om over te schakelen naar een ander anticonceptiemiddel. Het kan immers een tijdje duren vooraleer je de anticonceptie vindt die best bij je past.

Sommige vrouwen hebben bijvoorbeeld  tijdens de eerste maanden dat ze de pil nemen, of als ze overschakelen op een andere pil, last van misselijkheid, hoofdpijn, gespannen borsten, lichte gewichtstoename of stemmingswisselingen. Sommige vrouwen hebben last van tussentijds bloedverlies gedurende de eerste twee strips. Deze bijwerkingen verdwijnen meestal spontaan. Wanneer dit niet zo is, contacteer dan uw huisarts.

Meestal wordt dan overgeschakeld op een andere pil. Wanneer (met uitzondering van de eerste drie ‘pilcycli') zonder aanwijsbare oorzaak spotting of gering bloedverlies optreedt tijdens het pilgebruik, kan overwogen worden over te schakelen op een andere pil met een hoger oestrogeengehalte. Er zijn vele soorten pillen van de 'tweede generatie', zodat het vrijwel altijd lukt er een te vinden waarbij geen klachten optreden.

Bij de keuze moet je dus rekening houden met je eigen lichamelijke situatie, de relatie met je partner en hoe je met anticonceptie wil en kan omgaan. Daarnaast zal je in de ene levensfase wellicht andere anticonceptiebehoeften hebben dan in de andere. Waarmee rekening houden bij de anticonceptiekeuze?

• Je leeftijd. Jongere vrouwen zijn erg vruchtbaar en kiezen daarom beter niet voor natuurlijke anticonceptie. Ze kennen vaak het eigen lichaan en de eigen cyclus nog niet zo goed. De cyclus kan in het begin ook vrij onregelmatig zijn.
• Je kinderwens. Als je niet meteen een kinderwens hebt, kan langdurig werkende anticonceptie een goede keuze zijn. Als je op korte termijn kinderen plant, dan kies je best niet voor langdurig werkende anticonceptie. Als je al kinderen hebt, dan kan je kiezen voor anticonceptie waar je niet dagelijks, wekelijks of maandelijks aan moet denken. Zoals een prikpil, het hormonaal spiraal of het koperspiraal.
• Je levensstijl. Ben je student of heb je een onregelmatige job? Dan is anticonceptie waaraan je elke dag of elke week moet denken misschien niet de beste keuze.
• Je relatie(s). Heb je vaak wisselende seksuele contacten, dan kan condoomgebruik een goede keuze zijn. Dan ben je meteen ook beschermd tegen seksueel overdraagbare aandoeningen.
• Je seksleven. Heb je maar af en toe seks? Dan kan je kiezen voor anticonceptie die je niet doorlopend maar op het moment zelf moet gebruiken.
• Je religieuze of morele overtuigingen. Het is mogelijk dat je om religieuze redenen tegen hormonale anticonceptie bent. Of dat je niet de menstruatiecycli niet wil verstoren. Dan kies je beter voor anticonceptie zonder hormonen.
• Je gezondheid. Sommige middelen werken minder goed als je zwaarlijvig bent. Andere middelen zijn minder gezond voor plus-35-jarige vrouwen die roken. Je arts zal je vragen naar je medische voorgeschiedenis.
• Je financiële toestand. Sommige anticonceptiemiddelen zijn vrij goedkoop, andere eerder duur. Sommige middelen worden deels terugbetaald, andere niet. En ben je nog geen 21, dan kan je kiezen voor anticonceptie die je (bijna) volledig terugbetaald krijgt.
• Je privacy. Wil je niet dat je partner weet dat je anticonceptie gebruikt? Dan kan je bijvoorbeeld voor de prikpil of het spiraaltje kiezen.

Terugbetaling

Sinds 2004 krijgen jongeren, jonger dan 21 jaar in België, een terugbetaling van hun anticonceptie van 3€ per maand. Dit om de toegang tot voorbehoedsmiddelen voor jongeren te verbeteren en zo ongeplande zwangerschappen te voorkomen. Dit werd wettelijk geregeld via een experimentele vorm van financiering die jaarlijks diende vernieuwd te worden. Sinds april 2020 worden anticonceptiemiddelen in België gratis voor vrouwen tot 25 jaar. De monring after pil wordt volledig gratis ongeacht de leeftijd.  De maatregel maakt deel uit van het budget van de gezondheidszorg voor 2020, dat eind vorig jaar werd goedgekeurd.  De maximumleeftijd voor de tegemoetkoming 'contraceptie bij jongeren' wordt opgetrokken van 20 naar 24 jaar en de leeftijdsgrens voor de tegemoetkoming van de morning-afterpil van 21 jaar wordt geschrapt.

De tegemoetkoming bedraagt 3 euro per maand dat het contraceptivum bescherming biedt en wordt dus niet langer berekend op basis van percentages en klassen. Concreet betekent dit dat spiraaltjes en grote verpakkingen van anticonceptiemiddelen goedkoper worden dan voorheen. Zo is een hormonaal spiraal nu gratis voor vrouwen jonger dan 21 jaar. Ook zijn nu heel wat tweedegeneratie pillen gratis. De prijzen kunnen geraadpleegd worden via www.riziv.be

 
Zwangerschapsafbreking (abortus)  De abortuswet

Sinds de wet van 3 april 1990 is abortus in België toegelaten, zij het onder bepaalde voorwaarden. Volgens de wet kan een vrouw die zich omwille van haar zwangerschap in een noodsituatie bevindt, een abortus laten uitvoeren. De wet geeft geen verdere omschrijving van het begrip noodsituatie, maar stelt duidelijk dat de beslissing bij de vrouw ligt. Zij alleen oordeelt over haar noodsituatie.

Elke vrouw, ook de minderjarige vrouw, heeft recht op een abortus. Zij kan een arts raadplegen met het verzoek haar hierbij te helpen. De minderjarige heeft hiervoor geen toestemming nodig van haar ouders. In het recht gaat men ervan uit dat jongeren vanaf 14 à 15 jaar hierover autonoom beslissingen kunnen nemen.

Een arts kan om gewetensredenen weigeren om een vrouw verder te helpen, maar is verplicht haar dat tijdens het eerste gesprek mee te delen. De arts hoeft de vrouw evenwel niet door te verwijzen. Een vrouw heeft er dus alle belang bij om de arts vooraf te vragen of die bereid is haar te helpen. Als de arts weigert, is het raadzaam zo snel mogelijk contact op te nemen met een andere arts of rechtstreeks met één van de abortuscentra.
Wanneer

Een zuigcurettage moet gebeuren binnen de 12 weken na de bevruchting (of binnen de 14 weken, als u begint te tellen vanaf de eerste dag van de laatste menstruatie).
De abortuspil moet genomen worden ten laatste op dag 63 vanaf de eerste dag van de laatste maandstonden).
Wachttijd

Voor de ingreep kan plaatsvinden is er een - door de wet verplicht - gesprek. Minstens 6 dagen later kan de abortus uitgevoerd worden. U kunt dus nooit van bij uw eerste afspraak een ingreep laten uitvoeren. Meer info

Bronnen

http://nl.wikipedia.org/wiki/Anticonceptie

http://www.seksualiteit.be/anticonceptie

http://www.vub.ac.be/sjerp/anticonceptie.html

http://www.seksualiteit.be/anticonceptie/soor...